Kürtaj işleminin neden olabileceği riskler kısaca şu şekilde sıralanabilir:
- Kanama
- Servikste zedelenme
- Rahim delinmesi
- Kürtajdan sonra parça kalması
- Enfeksiyon
- Kasık ağrısı
- Kürtajda kullanılan anesteziye bağlı riskler
- Kan uyuşmazlığı
- Rahim içinde yapışıklık
Gebeliği sonlandırma metoduna ve gebelik haftasına bağlı olarak kürtaj riskleri değişiklik gösterir.
1. Medikal Kürtaj
Dokuz haftaya kadar olan gebeliklerde kullanılan ilaçlar ile gebeliğin sonlandırılmasıdır. Ülkemizde erken gebelik döneminde istenmeyen gebelikleri sonlandırmak için Sağlık Bakanlığı onaylı kürtaj hapları bulunmamaktadır.
2. Vakum ile Kürtaj
Suction curattage olarak da adlandırılan bu yöntem riski en az olan kürtaj yöntemidir.
3. Dilatasyon Yaparak Kürtaj
Servikal dilatasyon (rahim ağzını buji denilen aletlerle genişletme) yaparak forceps ya da diğer enstrümanlar kullanılarak yapılan kürtaj işlemi. DxC olarak da bilinen bu yöntem kürtaj sırasında en fazla risklerle karşılaşılan yöntemdir.
Mümkünse ikinci yöntemi kullanmak kürtaj risklerini yok denecek kadar azaltmaktadır. Öncelikle şunu vurgulamak gerekir ki; kürtaj, özellikle tecrübeli ellerde yapıldığı takdirde çoğu zaman fazla bir risk taşımaz. Bu nedenle risk oluşmadığı takdirde kürtaj işlemi ilerde gebe kalma şansını etkilemez. Fakat kürtaj, tecrübeli ellerde büyük bir titizlikle yapılmadığı taktirde nadir de olsa çok tehlikeli sonuçları olan cerrahi bir işlemdir.
Sekiz haftanın altında olan gebeliklerde kürtaj riski oldukça düşük olmasına rağmen, ilerlemiş gebelik haftalarında yapılan kürtajlarda riski giderek artmaktadır. Kürtaj işleminde en çok karşılaşılan riskler aşağıda sıralanmıştır:
- Kanama: Her 1000 kürtajdan birinde işlem sırasında aşırı kanamaya rastlanır. Kürtaj başarı ile tamamlanmışsa, içerde hiç gebelik materyali kalmamışsa kürtajdan sonra kanama duracaktır, kanamanın çok az miktarda bir süre daha devam etmesi normaldir. Bu durumdan emin olmak için kürtajdan sonra işlem sonlandırılır sonlandırılmaz, ultrasonografi ile rahim kavitesi kontrol edilmeli, rahim içinde hiç gebelik materyali kalmadığından emin olunmalıdır. Buna rağmen hastada özel durumlar varsa (kan sulandırıcı tedavi, kan sulandırıcı vitamin alması, kanama pıhtılaşma bozukluğu olması, kanamayı artıran hematolojik rahatsızlıkların olması vs), kürtajdan sonra rahim içi çok temiz olsa bile kanama kesilmez. Bu durumda hastanın özelliğine göre kanama durdurucu en uygun tedavi belirlenmelidir. Özellikle büyük gebeliklerde ya da plasenta ve zarların yapışık olduğu ölü gebelik, mol gebeliği gibi durumlarda çok şiddetli durdurulamayan kanama olması halinde cerrahi olarak rahmin alınması bile gerekebilir. Kürtajdan önce ayrıntılı bir anamnez alınmalı, bu sırada hastanın geçirdiği hastalıklar, kullandığı ilaçlar vs öğrenilmeli ve kürtaj sonrasında yaşanabilecek riskler belirtilmeli, bu konular kürtaj onay formunda da yazılı olarak belgelenmeli ve hastanın imzalı onayı alınmalıdır.
- Rahim ağzı servikste hasar: Kürtaj yapılırken kullanılan aletler ya da servikal dilatasyon (genişletme) gerektiğinde kullanılan bujilere bağlı olarak rahim ağzı servikste yırtıklar, kesiler ortaya çıkabilir. Bu durum 1000 kürtajda ortalama 10 vakada görülür. Kürtaj sırasında eğer serviks hasar görürse, bu durum gelecek gebeliklerde ikinci trimesterde düşüklere neden olan servikal yetmezlik olarak karşımıza çıkabilir.
- Rahim delinmesi: Kürtaj sırasında rahim kas tabakasının delinmesi nadir de olsa karşılaşılan bir durumdur. Rahim delinmesi halinde hem kanama kontrolü yapılmalı, hem de barsaklara ve komşu organlarahasar verilip verilmediği çok iyi değerlendirilmelidir. Gerekirse laparoskopi yapılarak rahme komşu barsak yapıları, mesane gibi çevre dokular tek tek dikkatlice gözden geçirilmeli ve kanama kontrol altına alınmalıdır.
- Kürtajdan sonra parça kalması: Kürtaj çok başarılı geçmezse, fetüs ya da zarlardan bir kısmı uterus içinde kalırsa zamanla enfeksiyon, kötü koku olur ve geç komplikasyon olarak rahim içinde yapışıklık (Asherman sendromu) ortaya çıkar. Bu arada uterusa hiçbir kürtaj ya da cerrahi işlem yapılmadığı halde bugünkü bilgilerimizle sebebi tespit edilemeyen rahim içinde spontan yapışıklıklar olduğunun da bilinmesi gerekir.
- Enfeksiyon: Kürtajdan sonra enfeksiyona engel olmak için, özellikle vajinal enfeksiyonu olan ya da kürtaj sırasında vajinasından kötü koku gelen hastalar için mutlaka koruyucu antibiyotik tedavisi önerilmelidir. Bir enfeksiyon tedavi edilmediği taktirde pelvik inflamatuar hastalık adını verdiğimiz üreme organlarının (tüpler, rahim, overler, pelvik periton) tamamını kapsayan hastalıklar ortaya çıkabilir. Böyle bir hastalık halinde ilerde rahim içinde de yapışıklıklar olacağından (Asherman sendromu), infertilite (kısırlık) problemi ya da dış gebelik gibi istenmeyen durumların ortaya çıkması olasıdır.
- Kasık ağrısı: Kürtajdan hemen sonra bir süre kasıklarda ağrı hissetmek hatta ağrı ile birlikte bulantı- kusma hissi olması normaldir. Rahim içinde bulunan gebelik materyali alındığı için rahim kaslarının kasılması (böylece kanama da duracaktır) gayet normaldir, bu durum hastaya izah edilmeli, gerekirse ek bir ağrı kesici daha yapılmalıdır.
- Kürtaj sırasında anesteziye bağlı riskler: Kürtaj sırasında ağrı duymamak için lokal ya da sedoanaljezi kullanılır. Anestezi için kullanılan ilaçlara bağlı bulantı, kusma, tansiyon düşmesi gibi istenmeyen yan etkiler ortaya çıkabilir. Anesteziye bağlı çok ciddi hayatı tehdit eden komplikasyon nadir olup 5000 de 1 hastada görülür. Bu komplikasyonlara karşı hazırlıkla olunmalı; iyi bir anamnez alınmalı, hastanın önceden bilinen allerjisi olan ilaçlar kullanılmamalıdır. Verilen ilaçlara karşı allerji geliştiği taktirde antiallerjik ilaçlar el altında bulundurulmalı ve derhal gererkli tedbirler alınmalıdır.
- Rh-immunoglobulin tedavisi: Anne ve fetüsün Rh faktörleri farklı olabilir. Bu faktörler eritrosit yüzeyinde bulunan genetic meteryaldir. Kürtaj işleminden sonra daha sonraki gebeliklerde kan uyuşmazlığı sorunu olmaması için yeterli dozda Anti Rh immunoglobulin enjeksiyonu yapılmalıdır.
- Kürtaj işleminin sonraki gebelikler üzerindeki olumsuz etkileri: Çok sayıda kürtaj olmak ve kürtaj sırasında komplikasyonlarla karşılaşmak, ilerde gebe kalmakta ve gebelik sırasında sorunlara neden olmaktadır. Çok sayıda riskli kürtajları olan kimseler ilerde gebe kaldıklarında karşılaşabilecekleri riskler şöyle sıralanabilir:
- Doğumda plasentanın ayrılmasında güçlükler (plasenta increata, percreata vs.)
- Gebelik sırasında vajinal kanama.
- Düşük doğum ağırlıklı bebek
- Erken doğum
- Servikal yetmezlik nedeniyle ikinci trimesterde düşük Sonuç: Kürtaj işleminden sonra hafif pelvik ağrı az miktarda vajinal kanama olabilir, fakat bu semptomlar giderek düzelir ve genellikle kürtajdan bir süre sonra günlük iş ve gücüne geri dönülmesi konusunda bir engel kalmaz. Eğer şiddetli ağrı, uzun süren kesilmeyen kanama olursa doktorunuz ile temasa geçmeniz gerekir. Kürtajdan sonra enfeksiyon riski ile karşılaşmamak için hijyene çok dikkat etmek, iç çamaşırı sık sık değiştirmek, temiz petler kullanmak, kanama duruncaya kadar ve rahim toparlanıncaya kadar iki-üç hafta cinsel ilişkide bulunmamak gerekir.
Eğer kürtaj kadın psikolojisini etkilemişse mutlaka psikolojik destek de almalıdır. Kürtaj tecrubeli ve ehil ellerde yapıldığı, steriliteye çok dikkat edildiği, işlemden sonra rahim içinde parça kalıp kalmadığının ultrasonografi ile kontrol edildiği ve doktorun önerilerine dikkat edildiği taktirde, işlem sırasında tehlikeli durumlar ile karşılaşmak oldukça nadir bir olaydır.