Bu yazı 20 Kasım 2014, Perşembe tarihinde yayınlandı ve 2102 defa okundu
Toplumda unutkanlık hastalığı olarak bilinen Alzheimer ve demans (Bunama), genellikle ileri yaşlarda ortaya çıkan ve çoğu kez yavaşça ilerleyen, beynin bilgi, davranış ve gündelik yaşamı sürdürme konularında gösterdiği yetersizliktir. Hastalık için en önemli risk faktörü ileri yaş olarak gösterilir.
Korunmak veya süreci geciktirmek için
iyi eğitim almak, zihni sürekli çalıştırmak, Akdeniz tarzı yeşillik ve balık
ağırlıklı beslenmek, vitamin eksiklikleri varsa zamanında tedavi ettirmek,
tansiyon, şeker ve kolesterol yüksekliklerinin tedavilerini yaptırmak
önemlidir. Alzheimer hastalığına yakalanma riski, eğer ebeveynlerden biri bu
hastalığa sahipse daha yüksektir ve hasta daima bakıma ihtiyaç duyar.
Yakın Doğu Üniversitesi Tıp Fakültesi
Hastanesi Nöroloji Anabilim Dalı Başkanı ve Kıbrıs Türk Nöroloji Derneği Yönetim
Kurulu Üyesi Yrd. Doç. Dr. Amber Eker’in yaptığı açıklamaya göre demans,
genellikle ileri yaşlarda ortaya çıkan ve çoğu kez yavaşça ilerleyen, beynin
bilgi, davranış ve gündelik yaşamı sürdürme konularında gösterdiği
yetersizliktir. Her unutkanlık demans değildir. Hafızanın yanında konuşma, alet
kullanma vb. becerilerin kaybıyla birlikte, kişinin günlük hayatının
etkilenmesi durumunda ortaya çıkan tabloya demans denebilir. Kişinin günlük
yaşamının etkilenmesi tanı için önemlidir.
Demans sadece hafıza problemi
değildir. Hafıza kaybı yanında, giyinme, düzgün bir biçimde yemek yeme, alet
kullanma gibi kazanılmış becerileri gerçekleştirmekte güçlük, kişilik, davranış
değişiklikleri, dili kullanma ve konuşulanları anlamada bozukluk, yol bulamama,
aritmetik yapamama, içe kapanma, canlı hayaller görme gibi belirtiler demansın
habercisi olabilir. Tüm bu belirtiler ayrı ayrı görüldüğü gibi hepsi bir arada
da görülebilirler.
Yaşlılıkla İlişkili Unutkanlık ve Demans
Başlangıcı Nasıl Ortaya Çıkar?
Yaşlanma ile kişilerde ılımlı bir
unutkanlık olabilir. Bu durum ilerlemediği sürece herhangi bir hastalığa yol
açmaz. Fakat bu tip hastaların, unutkanlıklarında ilerleme olup olmadığı
konusunda takip altında olması gerekir.
Hafif kognitif bozuluk (hafif hafıza
bozukluğu) halk arasında Alzheimer başlangıcı olarak adlandırılan tabloda,
hastanın hafıza ile ilgili belirgin bir yakınması olmaz. Genelde hastanın
ailesi, daha önce yaptığı işlerde bir miktar zorlanma yaşadığını belirtir. Her
yıl bu tabloya sahip 10 hastadan birinin Alzheimer'a dönüştüğü bilindiği için hastaların
düzenli takibi büyük önem taşır.
Demans ve Alzheimer Aynı Şey Midir?
Alzheimer bir demans çeşididir ancak
her demans Alzheimer hastalığı değildir. Alzheimer hastalığı dışında demansa
neden olan birçok hastalık ve durum bulunur. Alzheimer’da hastanın ilk
olarak hafızası etkilenir. Zaman içinde bu, unutkanlığa, yön bulamama,
giyinememe, idrar tutamama, muhakeme yapamama ve çeşitli davranış bozukluklarına
dönüşür. Korunmak veya süreci geciktirmek için iyi eğitim almak, zihni sürekli
çalıştırmak, Akdeniz tarzı yeşillik ve balık ağırlıklı beslenmek, vitamin
eksiklikleri varsa zamanında tedavi ettirmek, tansiyon, şeker ve kolesterol
yüksekliklerinin tedavilerini yaptırmak önemlidir.
Alzheimer Hastalığı İçin Risk
Faktörleri Nelerdir?
Bu hastalık için en önemli risk
faktörü ileri yaştır. Alzheimer hastalığının görülme sıklığı yaş ile artar. 65
yaş üstü her 8 kişiden birinde, 85 yaş üzerindeki kişilerde ise her 2 kişiden
birinde görülür. Alzheimer hastalığı beyin hücrelerinin programlanandan daha
erken, yaşa göre beklenenden daha hızlı küçülmesi ve kaybı nedeniyle olur ve
bulaşıcı değildir.
Alzheimer Genetik Bir Hastalık Mıdır?
Alzheimer hastalığına yakalanma riski,
eğer ebeveynlerden biri bu hastalığa sahipse daha yüksektir. Şu an Alzheimer
hastalığının kalıtımla nasıl geçtiği konusunda çalışmalar devam etmektedir.
Kalıtım yanında başka faktörlerin de hastalığın ortaya çıkmasına neden olduğu
düşünülmektedir. Çok nadir (yaklaşık 100 hastanın 5'inde) olmakla birlikte,
ırsi formları mevcuttur.
Demans Kimlerde Sıklıkla Görülür,
Kimler Risk Altındadır?
Ailede demansı, beyin damar hastalığı
için risk faktörleri içeren (yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, şeker
hastalığı), sık kafa travması geçiren bireyler ve düşük eğitim seviyesi, en
önemlisi de ileri yaş (>80) demans için risk faktörleridir.
Demans Teşhisi Nasıl Konur?
İlk önce hasta ve mutlaka onu iyi
gözlemleyen yakını ile görüşme yapılması son derece önemli. Hastanın hayatında
nelerin değiştiği, neleri unuttuğu sorgulanır ve sonra hafızanın, işlem
yeteneğinin, şekilleri kopyalama becerisinin ve daha birçok beyin işlevinin
kontrol edildiği nöropsikolojik testler uygulanır. Unutkanlık testleri denilen
bu testler hastalığın tanısında ve takibinde oldukça önemlidir. Mutlaka her
hastada tedavi edilebilir unutkanlık sebebi olabilecek tiroid hormonlarına ve vitamin
B12 düzeyine bakılır. Hastanın demansı olduğu kanaatine varılırsa, beyin MR’ı
çekilir. Beyinde bir küçülme olup olmadığı veya beynin hangi bölümünde küçülme
olduğu incelenir.
Hasta Yakınlarına Hangi Önerilerde
Bulunabiliriz?
Hasta yakınları, bakıma ihtiyaç duyan
hastaları nedeni ile alışkanlıklarını ertelemek zorunda kalır ve hatta aile içi
çatışmalar dahi yaşanabilir. Bu zor günleri yaşarken mutlaka yakınlardan destek
almak ve aile içinde görev dağılımı yapmak önemlidir. Günlük hayattaki giyinme,
yemek yeme, banyo yapma gibi rutinler demans hastası için oldukça güçtür ve
hastaya yardım edilmesi gerekir. Fakat bu, aktiviteyi onun yerine bir
başkasının yapması olarak algılanmamalı mümkün olduğunca hasta günlük
aktivitelerini yardım eşliğinde kendisi yapmalıdır.
Hastalarla iletişim kurarken kısa ve
basit cümleler kurulmalı, konuşmaya başlarken hastanın öncelikle dikkatini konuşan
kişiye vermesini sağlamak gerekir. Hastanın yüzüne bakmak, yanıt vermesi için
zaman tanımak, sözünü kesmemeye dikkat etmek son derece önemlidir.
İleri demans hastaları ise genellikle
tuvalet ihtiyacının geldiğini fark edemez ya da tuvaletin yerini veya nasıl kullanılacağını
bilemez. Hastany gün boyunca tuvalete gitmesini hatırlatmak gerekebilir.
Tuvaletin kapısına büyük harflerle, kolay okunur şekilde yazılması da yardımcı
olacaktır. Hastalığın seyri ilerledikçe bazı demans hastasında idrar ve barsak
kontrolünde güçlükler yaşanır. Aynı zamanda demans hastaları uyku problemleri,
gece huzursuzlukları yaşayarlar. Hastalığın seyri süresince hayaller görme,
olmayan olaylara inanma gibi belirtiler çıkar. Uyku bozukluklarına, hayallere
ve hırçınlıklara ilaçlar ile müdahale edilir ve bu durumlar hastayı takip eden
doktora çekinmeden aktarılmalıdır.
Bakıma muhtaç olan hastaların her
zaman üzerinde taşıyacağı künyesinde kimlik ve acil durumlarda aranacak
kişilerin telefonlarının olması güvenlik açısından son derece önemlidir.
Yorum yapabilmek için üye girişi yapmalısınız.
İçerik bulunamadı.
İçerik bulunamadı.
Bu içerik için henüz yorum yapılmamış.