Eski Çağların Arasında Ortaya Çıkan İlk Hekim: IMHOTEP

Antik Mısır'ın birçok sırlarından en ilgi çekici olanı firavunlardan bile daha büyük şöhret kazanmış Mısırlı bir bilgeye ait olanıdır. Keşfedilmemiş bu hikâyenin kahramanı İmhotep’tir.

Antik Mısır'da bilinen ilk doktor, Sakkara'da bugün hala ayakta duran Djoser'in Basamaklı Piramidi'nin mimarı da olan ve daha sonra şifa ve tıp tanrısı olarak tanrılaştırılan efsanevi  Imhotep'tir.

İmhotep günümüzden yaklaşık 4700 sene önce Antik Mısır döneminde yaşamış ünlü mimar, yazar, hekim, mucit, mühendis, heykeltıraş, astronom ve Mısır kralı Zoser’in veziriydi, bir nevi efsanevi bir kişilikti. 

Uzun yıllar boyunca Mısırbilimciler, onun gerçek bir insan olduğundan dahi şüphe duymuşlardı. Bunda haksız da sayılmazlardı, çünkü kendisine atfedilen başarılara inanmak oldukça zordu. 

Joshua J. Mark Egyptian Medicine/Mısır Tıbbı makalesinde: "Eski Mısır'da tıbbi prosedürleri izleyen ölüm oranı, muhtemelen MS 20. yüzyılın ortalarına kadar Hıristiyanlık dönemindeki herhangi bir Avrupa hastanesinden daha düşüktü," dedikten sonra şunları yazar: “Antik Mısır’daki ilk doktor", Sakkara'daki Djoser Basamak Piramidini tasarlamasıyla tanınan mimar Imhotep'ti. (MÖ 2667-2600) İmhotep, hastalığın doğal olarak meydana geldiğini ve tanrıların bir cezası olmadığını savunan risaleleri aracılığıyla "laik tıbbı"! başlattığı için de hatırlanır.” (1)

İmhotep, Hipokrat’tan Yüzyıllar Önce Modern Tıbbı Kullanmıştır.

Bu bilgiye hastaları tedavi ederken kullandığı odanın bulunmasıyla ulaşılmıştır.

Şunu hatırlamak gerekir ki Eski Mısırlıların standart tıbbi metinleri ile Hipokrat'ın tıbbı arasında 2000 küsur seneden fazla bir tarih aralığı vardır. İmhotep, modern tıbbın babası olarak gösterilen Hipokrat’ın doğumundan yaklaşık 2,200 yıl önce uygulamalı tıp eğitimi veriyor ve bu bilgilerin kaydı tutuluyordu.

Yunan Hermetik (2) Literatüründe, Tıbbın İlk Mucidi Olarak İmhotep Tanımlanmıştır. (3)

Verem, diş ağrısı, kireçlenme gibi birçok hastalığa tedavi geliştirmiştir. Akasya bitkisinin soğuk algınlığa iyi geldiğini bulmuştur. Bununla birlikte İmhotep, Eski Mısır tıbbının iki sembolünden biridir.

Mısır’da ilk kez tıp tanrısı kavramı, Hellenistik Çağ’da İmhotep ile başlamıştı. Tarihin bize ulaştırdığı hekimlerin en eskisi olan İmhotep adına Memfis’de Teb’de ve Assuan’da üç mabet yapılmıştı. İmhotep yapılan heykellerinde daima oturur durumda, elinde bir papirüs tutmakta olduğu görülmektedir. (4)

Tanrı İle İnsanlar Arasında Bir Aracı

İmhotep’in bitkilerden ilaç yaptığı ve apandisit, gut ve artrit gibi hastalıkları tedavi ettiği söylenir. Tanrı ile insanlar arasında bir aracı olarak kabul edildi. İnsanların gündelik hayatlarında karşılaştıkları zorlukları çözebildiğine ve medikal sorunları tedavi edebildiğine inanılıyordu. Yunanlar Mısır’ı fethedince, İmhotep’in kendi tıp tanrıları Asklepios’un özelliklerini taşıdığını fark ettiler ve ona tapınaklar yapmaya devam ettiler. Şöhreti, Mısır'ın MS. yedinci yüzyıldaki Arap işgaline kadar devam etmiştir. (5)

İmhotep muhtemelen intrakraniyal beyin omuriliğini ilk keşfeden kişidir. (6) Smith Papirüsünde bununla ilgili bazı bilgiler vardır.

İşin en ilginç kısmı ise Imhotep'in kutsal kitaplarda anlatılan Hz. Yusuf olduğu ile ilgili kuvvetli deliller in bulunmasıdır. (7)

Şafak Tunç

(1) - Joshua J. Mark, Egyptian Medicine, https://www.worldhistory.org/Egyptian_Medicine.

(2) - Hermetizm, Antik Mısır'da yaşamış bilge Hermes Trismegistus'un öğretisidir.

(3) - Patric Blomstedt, Imhotep and the Discovery of Cerebrospinal Fluid, Hindawi Publishing Corporation Anatomy Research International Volume 2014, Article ID 256105, 2 pages http://dx.doi.org/10.1155/2014/256105,

(4) - Osman Olgu Dönmez, Eski Mısır Uygarlığında Tıp Uygulamaları , Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı Doç. Dr. H. Hande Duymuş Florıotı, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı, Denizli- 2019, S. 60.

(5) - Osman Olgu Dönmez, a.g.e. s. 60.

(6) - Patric Blomstedt, Imhotep and the Discovery of Cerebrospinal Fluid, Hindawi Publishing Corporation Anatomy Research International Volume 2014, Article ID 256105, 2 pages http://dx.doi.org/10.1155/2014/256105,

(7) - Şafak Tunç, Hz. Yusuf İmhotep mi?,  Zemra Yayınları 2022.